ورزش یوگا

پیرامون واژه

واژه Yoga در اصل از واژهٔ «یوج»(Yuj) در زبان سانسکریت که به معنی یکپارچه سازی و یگانگی آمده است. واژهٔ «یوج» با واژگان «یک» و «یگانه» در فارسی خویشاوند است. برخی نیز باور دارند که Yoga از واژهٔ پارسی «یوغ» گرفته شده‌است.

شناسه و تعریف

يوگا از طرفى به معناى " کنترل کردن" آمده است و در آن صورت يوگا را مى توان علم کنترل امواج فکر و علم مهار قواى تن و ذهن به منظور تسلطى همه جانبه بر توان بالقوة خود دانست. در اين صورت به "روش" اين دانش که همانا کنترل قواى تن و فکر است تأکيد مى شود. با توجه به چنين درکى ، يوگا ، در کتاب شانديليوپانيشاد (Shandilyopanishad) ، اين گونه تعريف شده است : " يوگا عبارت از کنترل امواج ذهنى است. " از طرف ديگر مى توان يوگا را به معناى نظاره کردن و ديدن ، در نظر گرفت که در نتيجه يوگا علم نظارة خود و خودشناسى است. بدين ترتيب غايت اين دانش آشکار مى شود. يعنى واقع شدن در طبيعت اصيل خويش و شکافتن تمامى حجابهاى نفسانى . بر همين اساس در باگاواد گيتا (Bhagavad gita) اوج يوگا ، رويت ذات درونى از طريق ذهن پاک و خالص شده توصيف شده است ، و سرانجام يوگا را به معنى " وصل و يکى شدن " نيز ترجمه کرده اند که در آن صورت غرض از انجام تمرينات يوگا آشکار و هويدا مى شود. به اين معنا ، يوگا عبارت است از عملکرد هماهنگ قواى فردى و اتحاد قواى ذهنى (Chitta shakti ) با قواى حياتى تن و حواس (Parana shakti) که منجر به تلخيص انرژى ، توسعة آگاهى و در نهايت اتحاد با آگاهى متعال خواهد شد. بنابر اين تصور ، در رودرايا مالاتانترا (Rudrayamatantra ) گفته شده : " يک يوگى ، فقط در اتحاد با آگاهى متعال ، به تجربة يوگا نايل مى گردد. " بدين ترتيب هر کدام از معانى واژة يوگا ، قسمتى از اين معرفت عميق باطنى را آشکار مى سازد و اختلاف ذاتى در ميان آنها ديده نمى شود.

چیستی

یوگا دارای ابعاد فلسفی و در عین حال کاربردی می‌باشد. به گفته کارشناسان این ورزش، فلسفه یوگا با روح درونی انسان، گیتی و چگونگی ارتباط و پیوستگی این دو سروکار دارد. تمرینات یوگا می‌تواند روح انسان را تقویت کند و آن را به آفریننده جهان هستی نزدیکتر کند، تا بدین صورت انسان از لحاظ روحی، درک بیشتری به خود و خدای خود داشته باشد

يوگا شناختى مستقيم و بى واسطه از ژرفاى هستى خويش و هماهنگى با قوانين طبيعت است. اين معرفت شهودى در پى سلوکى پى گير و عشقى صادقانه حاصل مى شود. در پى اين سلوک ، فرد تسلطى همه جانبه بر قواى تن ، احساسات و افکار خود پيدا مى کند. و در نهايت مى تواند خود را از حيطة تغيرات احساسى و نگرانيهاى فکرى فراتر برده ، در عمق قلب خود قرار يابد ، جايى که تلاطمات فکرى و محيط خارجى قادر نيست تاثيرى بر آن داشته باشد. در مورد واژة "يوگا" اختلافاتى ديده مى شود ، و آن را به معانى : "اتحاد و وصال" ، "رؤيت و نظاره" و "کنترل و به زير يوغ آوردن" به کار برده اند. نه تنها در مورد ريشة واژة يوگا اختلافاتى ديده مى شود ، بلکه در تعاريف و توضيحات مشروحى که دربارة يوگا در متون گوناگون آمده نيز تفاوتهايى وجود دارد. اين در حالى است که متون کهن و مختلف يوگا ، تعاريف متنوع يکديگر را تأييد کرده اند. ولى در واقع هيچ تعريف مشترکى پيرامون اين تجربة عميق ارائه نشده است. ظاهراً در اکثر موارد ، زاوية ديد اساتيدى که يوگا را تعريف کرده اند با يکديگر متفاوت بوده است.

يوگا تعريفى از يک گروه محدودى از تمرينات يا حالت معينى نيست ، بلکه بيشتر اشاره به مجموعه اى از فنون ، از ساده تا بسيار پيشرفته ، و احوال باطنى مختلف و در واقع يک سير و سلوک کامل دارد.

روشن بينان و دانايان بسيارى ، بويژه در هند ، در پس سالها تزکيه نفس و مراقبه هاى ژرف ، حالاتى متفاوت از آگاهى را کشف و تجربه کردند. مجموعة اين حالات و فنون و تعاليمى که براى درک و وصول به اين احوال توسط آن مردان خردمند طراحى و دريافت شد "يوگا" خوانده مى شود.

هر کدام از اين خردمندان ، جنبه هايى خاص از اين معرفت گسترده را مورد توجه قرار داده ، براساس آن تعريفى ارائة کرده اند . البته اين تعاريف از هم بيگانه نيستند. آنها تماماً در حول خودشناسى و بالا بردن توان فردى و توسعة آگاهى متمرکز مى باشند. ولى برخى روش اين علم و بعضى غرض از اجراى اين فنون و گروهى نيز غايت اين تعاليم را توصيف و تشريح کرده اند. بنابر اين براى درک بهتر از اين معرفت گسترده و نه چندان روشن ، مطلوبتر آن است که اين تعابير مختلف را در کنار هم گذاشته و از همة آنها بهره بريم.

پیشینه

به لحاظ تاريخى مى توان سير تحولات يوگا را در پنج مرحله بررسى کرد:

1. عصر ودايى ( Vedic Yoga )
2. دوران پيش از کلاسيک ( Preclassical Yoga )
3. دوران کلاسيک ( Classical Yoga )
4. دوران بعد از کلاسيک ( Post Classical Yoga )
5. دوران مدرن ( Modern Yoga )

دوران ودايى (۴۰۰۰ تا ۲۰۰۰ پ.م.)

هر چند در اين دوران مستقيماً از واژة يوگا نشانى نمى يابيم، ولی پنداره‌های قابل استنادى در متون ودايى يافت مى‌شود. منظور از متون ودايى چهار جنگ کهن به نام‌هاى زیر است:

1. ریگ‌ودا Rig Veda
2. ساما ودا Sama V.
3. ياجور ودا Vajur V.
4. آتاروا ودا Atharva V.

در واقع کهن ترين متون مکتوب و ادبيات بشرى همین کتاب‌ها هستند. طى تحقيقات باستان شناختى در دو دهة اخير سرآغاز تمدن در هند از هفت هزار سال پيش از ميلاد از ناحيه اى نزديک به دهکدة مهرگر ( Mehrgarh ) آغاز شده است و در هزارة سوم پيش از ميلاد منجر به ساخته شدن شهرهاى بزرگ و مهمى مثل موهنجو دارو(Mohenjo daro) هاراپا ( Harappa) و دلاويرا(Dholavira) شد. اين تمدن از شرق گنگ به طرف افغانستان و از ايران به سوى بمبئى توسعه يافت. اين تمدن کهن را عموماً به نام تمدن ساراسواتى (Sarasvati) مى‌شناسند. طبق نگرشهاى ودايى شعور ناب و وجود متعال که خالق هستى از روى عشق و مهر بوده است "وداها" را به نوع بشر آموخت تا چگونگى زيستن در همسويى با قوانين "دارما" حفظ شود. به اين معنا "وداها" در قلب خود مفهوم "يوگا" را در بر دارند هر چند که تنها از طريق واژگانى چون "تاپا" (Tapah) در اين دوران به يوگاى اصطلاحى نزديک مى شويم.

براى درک بهتر و کامل "وداها" "ريشى‌ها" ، ودانگا (Vedanga) را بمنظور فهم و استفاده از وداها ارائه کردند. "آنگا"(Anga) به معناى شاخه و بخش است پس ودانگا يعنى اجزاء و شاخه هاى ودا که شامل موارد زیر می‌شود.

• Kalpa
• Shiksha
• Vyakarana
• Nirukta
• Jyotisha
• Chandas

از طرفى زمينة ديگرى از آموزشهاى ودايى به نام اوپاودا (Upaveda) نيز به منظور استفادة کاربردی از وداها شکل گرفت که شامل موارد زیر بود.

• Ayurveda (طب ودايى)
• Dhanur Veda (ورزش رزمى ودايى)
• Sthapatya Veda (معمارى ودايى)
• Gandharva Veda (موسيقى ودايى)

دوران پيش از کلاسيک (۲۰۰۰ تا ۳۰۰ پ.م.)

متون اوپانيشاد ( Upanishad ) و نهايتاً باگاواد گيتا ( Bhagavad Gita ) از دستاوردهاى والاى اين دوران است. در اين دوران به صراحت واژة يوگا و ابعاد عملى يوگا قابل بررسى است. مهمترين پيام اين دوران شناسايى آتما ( Atma ) و برهما ( Brahma ) و طريق همسويى بين آن دو از طريق سلوک و معرفت است. از ديگر دستاوردهاى مهم اين دوران طبقه بندى سه گانة آگاهى بشرى و امکان استقرار و يگانگى در آگاهى(Chatur Avasthanam) يکپارچه است.

دوران کلاسيک (۳۰۰ پ.م. تا ۱۰۰۰ میلادی)

در اين دوران خلاصه و زبدة تمام آموزه هاى يوگايى تا آن زمان در متنى به نام يوگا سوترا Yoga) Sutra) توسط حکيم و يوگى نامدار هند، پاتانجلى، گردآورى و تدوين شد. به همين دليل اين دوران را به نام دورة پاتانجلى يا دورة يوگاى هشت مرحله اى نيز مى شناسند. يکى از مهمترين دستاوردهاى اين دوران طبقه بندى راه عملى يوگا به هشت مرحله است:

1. ياما ( Yama )

2. نياما ( Nyama )

3. آسانا ( Asana )

4. پراناياما ( Pranayama )

5. پراتياهارا ( Pratyahara )

6. دارانا ( Dharana )

7. ديانا ( Dhyana )

8. سامادى ( Samadhi )

دوران بعد از کلاسيک (۱۰۰۰ تا ۱۷۵۰ میلادی)

در اين دوران يوگى‌ها سعى در ارتباط بيشتر با مردم دارند و در نتيجه آموزه هاى خود را نيز قابل فهم‌تر ارائه کرده اند. از مهم ترين متون در اين دوران مى توان به هاتا يوگا پرادى پيکا( Hatha Yoga Pradipika)، گراند سامهيتا( Ghrand Samhita)، شيوا سامهيتا(Shiva Samhita) اشاره کرد. در اين عصر تعاليم عملى تر و قابل فهم تر يوگا مثل "هاتا يوگا" گسترش يافت و به موازات آن گروه‌ها و سنتهاى گوناگون آموزش اين روشها مانند سنت نات ( Nath ) نيز مورد توجه قرار گرفتند.

دوران جديد (از ۱۷۵۰ میلادی تا کنون)

در اينجا اشاره به دورة حکومت بريتانياى کبير بر شبه قاره هند ضرورى به نظر مى رسد. چرا که انگليسى ها بويژه کمپانى هند شرقى مايل به توسعهٔ آموزشهاى سنتى معلمين و گوروهاى هندى نبود. ولى سرانجام در سال ۱۸۹۳ با سخنرانى سوامى ويوکاناندا ( Sw. Vive Kananda ) و متعاقب آن ورود سوامى يوگاناندا ( Sw. Yogananda ) در سال ۱۹۲۰ به آمريکا، يوگا وارد مرحلهٔ امروزين خود شد، يعنى گسترش بيش از حد به کمک وسايل ارتباط جمعی، يافتن مبانى علمى براى تمرينات يوگا، استفادة قاعده‌مند از فنون يوگا براساس نگرشهاى علمى و سرانجام عوام زدگى و فراموش کردن پيام و اهداف اصلى دانش يوگا.

فواید و ویژگی‌ها

یوگا فواید و ویژگی‌های گسترده ای دارد. توجه کنید که اگر این ورزش به طور مرتب و از سنین پایین (کودکی) شروع و پی گیری شود، فواید آن چند برابر خواهد شد. از فواید یوگا می توان به نکات زیر اشاره کرد:

• تقویت در دقت و تمرکز
• تقویت تفکر و روشن بینی و امیدواری
• تقویت قدرت تخیل و خلاقیت
• تقویت اعتماد به نفس و مثبت گرایی
• تقویت قالبیت هماهنگی ذهنی با فیزیکی بدن (کنترل بهتر بدنی)
• تقویت اعتقاد (اعتقاد به خالق هستی با برانگیختن قدرت اندیشه و آرامش)

چگونگی

تمرینات اصلی (وضعیت های) یوگا که به آنها آسانا نیز گفته می شود، تمرینات کششی بی خطری هستند که به غیر از انعطاف پذیری و تمرکز فکری، خسته گی را از بدن شما دور می کنند.

در اینجا شما با چند وضعیت یوگا آشنا می شوید:

وضیعت کماندار

این تمرین که به آن تمرین تیرانداز هم گفته می شود، باعث به حرکت در آمدن تقریبا تمامی مفاصل دست و پا می گردد، که این عمل سبب انعطاف پذیری بیشتر این مفاصل می شود. تمرین کماندار به بهبود تعادل فیزیکی و هماهنگی حرکات بدنی کمک فراوان می کند.

برای انجام این وضعیت، برروی زمین بنشینید و پاهایتان را به صورت کشیده به جلو دراز کنید. سپس دستهایتان را آرام آرام دراز کرده و شصت پاها را بگیرید. در حین اینکار، تنفس آرام را نیز فراموش نکنید. هنگامیکه شست پای چپ خود را گرفته اید و آنرا محکم روی زمین نگه داشته اید، زانوی راست خود را خم کنید و انگشتان پای راست را به آرامی به سمت گوش راست خود نزدیک کنید. فرض کنید که یک کماندار هستید و پای چپتان یک کمان است، که آنرا ثابت نگه داشتید و با دست راست می خواهید شلیک کنید. در همین حالت بمانید (تا زمانی که خسته شدید) و سعی کنید تمرکز و تنفس آرام را حفظ کنید.

سپس آرام آرام به وضیعت او باز گردید و چند لحظه ای استراحت کنید. بعد اینکار را دومرتبه، اما با پای دیگر تکرار کنید.

وضعیت کمان

این وضعیت به شما کمک می‌کند تا عضلات پشت بدن خود را تقویت کنید. همچنین این تمرین باعث می‌شود تا ستون مهره‌های شما انعطاف پذیر شوند. از مزایای دیگر تمرین کمان می‌توان به باز شدن قفسه سینه و کمک به تنفس بهتر اشاره کرد.

برای تمرین این وضعیت، ابتدا برروی زمین (روی شکم) دراز بکشید. پاها را کمی از هم باز کنید و دستهایتان را دو طرف بدن قرار دهید. تنفس آرام را حفظ کنید. زانوها را خم کنید تا کف پاهایتان به پشت نزدیک شوند. بعد دست هایتان را آرام به عقب ببرید و پاهایتان را از مچ بگیرید.

سپس با دستها، پاهایتان را به عقب بکشید و آرام تنفس کنید. در این حین سعی کنید تمرکز کنید و اصلا عجله نکنید. تا جایی که احساس خستگى نکرده‌اید در این وضعیت بمانید. بعد چند لحظه استراحت کنید و دوباره به تمرین این وضعیت ادامه دهید.

ممنوعیت در کشورهای اسلامی

در سال ۲۰۰۸ شورای فتوای مالزی یوگا را برای مسلمانان این کشور ممنوع کرد واعلام کرد که این ورزش جسمانی هندی همراه با آموزه‌هایی از هندوئیسم است که می‌تواند برای اسلام خطرناک باشد ویوگا، تنها شامل تمرین‌های بدنی نبوده و عناصر مذهبی روحانی هندو نیز همراه با ذکر و عبادت از اجزای آن به شمار می‌روند.رئیس این شورا همچنین اعلام کرد که بسیاری از مسلمانان که این ورزش را می‌کنند، نمی‌دانند که هدف نهایی آن، یکی شدن با خدای یک مذهب دیگر است.^[۱]ولی احمد بدوای نخست وزیر وقت مالزی پس از صدور چنین فتوایی اعلام کرد که شورای فتوا تنها بخش مذهبی و روحانی یوگا را ممنوع کرده‌است ومسلمانانی که به این فعالیت بدنی مشغول بوده اما به بخش مذهبی و روحانی یوگا عمل نمی کنند، می‌توانند همچنان به کار خود ادامه دهند.^[۲]پیش از مالزی یوگا در مصر و سنگاپور نیز برای مسلمانان ممنوع شده بود.^[۳]

ریگ‌ودا (سانسکریت ऋग्वेद)مجموعه‌ای از اشعار و سرودهای مذهبی آریاییان و قدیمی‌ترین قسمت کتاب وداها است. این کتاب در دوره ودایی که ایرانیان و هندیان با هم می‌زیستند،نگاشته شده است؛ و از نظر لفظ و معنا شباهت بسیاری با اوستا دارد. ریگ‌ودا شامل ۱۰۱۷ قطعه شعر و ۱۰۵۰۰ بیت است.

منابع

• پیس مالوری. سه گفتار درباره آریاییان. ترجمهٔ مسعود رجب‌نیا. تهران: یزدان، ۱۳۷۰، ۱۱۱. 
• عباس قدیانی. تاریخ،فرهنگ و تمدن ایران در دوره آریاها. چاپ سوم، تهران: فرهنگ مکتوب، ۱۳۷۸، ۳۸۸. 

دیوناگری

دیوَناگَری یا دِوَناگَری، (देवनागरी, حرف‌نویسی لاتین: Devanāgarī) یک خط یا دبیرهٔ هجانگاری است. بنیادی‌ترین دبیره‌ای است که برای نوشتن هندی، مراتی، و زبان‌های نپالی به‌کار‌ می‌رود. این دبیره از سدهٔ ۱۹ به همگانی‌ترین دبیره برای نوشتن سانسکریت تبدیل شده‌است.

دیگر زبان‌هایی که از دواناگری برای نوشتن استفاده می‌کنند می‌توان سندی، بهاری، بیلی، مارواری، کنکانی، بُجپوری، پهاری (گارهوالی و کوماونی)، سانتالی، نِواری، تارو و کشمیری را نام برد. برخی از این زبان‌ها در کنار دواناگاری از دبیره‌های دیگر نیز برای نگارش استفاده می‌کنند.

مشخصات شیوا

چشم سوم

چشم سوم شیوا که بر پیشانی او قرار گرفته، چشم عقل است که آن را با نام «بیندی - bindi» می‌شناسند. این چشم ورای ظاهر را می‌نگرد. همچنین آنطور که در اذهان عمومی نقش بسته‌است، این چشم سوم با انرژی خاص شیوا که عوامل و گناهان اهریمن را نابود می‌کند نیز رابطه دارد.

گردنبند مار کبرا

شیوا از مرگ مبرا است و اغلب بعنوان حامی در مواقع اضطراب شناخته می‌شود. او در ازای تندرستی جهان، زهر هلاهل را می‌نوشد. گفته می‌شود مصونیت شیوا در مقابل این زهر، بخاطر مار کبرایی است که همسر او، پارواتی به دور گردن او بسته‌است.

این مار کبرا، نماینده مرگی است که شیوا بر آن غلبه کرده و همچنین، نماد انرژی خاص مارها است که تحت تسلط شیوا درآمده‌است.

موهای پریشان

دسته موهای پریشان او، نشان دهنده این است که او ارباب باد یا «وایو» است.

هلال ماه

شیوا روی سر خود، هلال پنج روزه ماهی را حمل می‌کند. این ماه در نزدیکی چشم سوم قرار گرفته و نشان دهنده این است که شیوا علاوه بر قدرت زایش، توانایی نابود کردن را هم دارد. علاوه بر این، این هلال ماه نمودی از زمان نیز هست.

گنگ مقدس

گنگ مقدس، رودخانه‌است که از موهای پریشان شیوا جریان یافته و شیوا اجازه داده تا این رودخانه بر روی زمین جاری شده و برای انسان‌ها زندگی به ارمغان بیاورد.

طبل

طبل شیوا که در دست او قرار گرفته، منبع تمامی صداها و زبان‌ها در جهان است. این طبل را با نام "Damru" می‌شناسند.

ویبوتی

ویبوتی سه خط از خاکستر کشیده شده بر روی پیشانی است که نشان دهنده جوهره بدی در انسان است (جهل، خودپرستی و خشونت).

خاکستر

شیوا بدن خود را با خاکستر گورستان پوشانده‌است تا نشان دهد مرگ و زندگی در کنار هم هستند و مرگ نیز، واقعیتی در کنار زندگی است.

پوست ببر

ببر، جانور دست آموز شاکتی، الهه قدرت و نیرو است. شیوا بالای هر نوع نیرو و قدرتی است؛ او ارباب شاکتی است؛ بنابراین پوست ببری که او به تن دارد نشان دهنده این است که او بر هر قدرتی پیروز است. همچنین ببر نماینده شهوت است. شیوا پوست ببر به تن دارد تا نشان دهد بر شهوت نیز غلب آمده‌است.

پوست فیل و گوزن

فیل‌ها نماینده غرور هستند. شیوا پوست فیل به تن کرده تا نشان دهد بر غرور پیروز شده‌است. همچنین گوزن نماینده ذهنی است که نمی‌تواند تمرکز کند. شیوا پوست گوزن پوشیده تا نشان دهد ذهن خود را کنترل می‌کند.

رودراکشا

شیوا بندهایی به دور مچ دست خود بسته‌است که به نظر می‌رسد کاربرد درمانی دارند.

عصای سه شاخه

عصای سه شاخه شیوا، تریشول نشان دهنده سه عملکرد ویژه هستند: خلق، نگهداری و مرگ. این عصا در دست شیوا، نشان دهنده این است که تمامی این قدرت‌ها در کنترل او هستند. برداشت دیگر این است که این سه شاخه، نماینده گذشته، حال و آینده هستند که نشان می‌دهند زمان در کنترل شیوا است.

ساراسواتی(سانسکریت:सरस्वती؛ تایلندی:สุรัสวดี؛ ژاپنی:弁才天/ 弁財天) ایزدبانو دانش، شناخت، موسیقی و هنر در آئین هندو است. ساراسواتی را به نام رودخانه ساراسواتی در ودا، بدین نام خوانده اند. هندوان وی را همسر برهما، خدای آفرینش می دانند. وی به همراه پروتی و دورگا، از سه ایزدبانوی جاودانه آئین هندو است که همسرنن سه خدای آیین هندو برهما، ویشنو و شیوا هستند. فرزندان ساراسواتی، وداها هستند که کهن ترین نوشته های مینوی آئین هندو به شمار می آیند.

لاکشمی یا مهالاکشمی

 (سانسکریت:लक्ष्मी) ایزدبانوی توانگری و پیروزبختی در آئین هندو است.

 لاکشمی را به سان زنی که بر روی گل نیلوفر آبی ایستاده است، تصویر کرده اند. به همین دلیل، او را به نام پادماپریا(کسی که نیلوفر دوست دارد) نیز می خوانند. او همسر خدا ویشنو است که هندوان در جشن دیوالی وی را نماز می برند.

داکشایانی ایزدبانو نیکبختی و دیرپایی زندگی زناشویی در آئین هندو است. زنان هندو وی را نماز برده و از وی طول عمر شوهرانشان را طلب می کنند. داکشایانی نمودی از دوی و نخستین همسر شیوا(همسر شیوا پیش از پروتی) است. او که نتوانست بدخویی پدرش داکشا را با شوهرش تاب بیاورد، خود را در آتش سوزانید و از آن پس ساتی(مادینه سات، زن راستین یا زن وفادار) نامیده شد. واژه ساتی از آن پس برای هر زن بیوه و یا زن پاکدامن و نیز برای اشاره به آئین خودسوزی زنان هندو به کار می رپاراواتی(سانسکریت:पार्वती) ایزدبانو در آئین هندو و همسر دومین شیوا، ایزد ویرانی و جوانسازی است. او نمود بازیافته داکشایانی، همسر نخستین شیواست. پارواتی مادر ایزدان گانش و سکاندا است. برخی، او را خواهر ایزد ویشنو دانسته اند. وی را از آن روی پارواتی می خوانند که در نزد هندوان، وی دختر هیماوان ایزد کوهستان است.

دورگا، یکی از ایزدبانوان سه گانه در اساطیر هند است.

برخی شاخه‌های مذهب هندوئیسم بر این عقیده‌اند که با کمک ساراسواتی و پارواتی، دورگا بصورت تجسمی جدید از لاکشمی زاده شده است.

اغلب دورگا را بصورت زنی جنگاور، سوار بر شیر یا ببر تصویر کرده‌اند که چندین دست دارد و سلاح‌های گوناگونی در مشت می‌فشارد.

این تصویر از او، دورگا را بصورت نمادی از انرژی و قدرت زنانگی نشان می‌دهد.

پانویس

1. ↑ ممنوعیت یوگا برای مسلمانان وبگاه تابناک به تار یخ ۲ آذر ۱۳۸۷
2. ↑ نخست وزری مالزی: همه گروهها باید فتوا درمورد یوگا را بدرستی درک کنند وبگاه خبر گزاری ایرنا

3. ↑ شورای فتوای مالزی،ورزش یوگا را برای مسلمانان حرام دانست وبگاه خبر گزاری ایرنا

منابع

• مجله اینترنتی ورزش
• متافیزیک

   http://www.aftab.ir/articles/sport/other/c6c1178955698_yoga_p1.php